Ásgeir hét maður og var kallaður æðikollur. Hann bjó að Ásgeirsá í Víðidal. Hann var son Auðunar skökuls. Hann kom fyrst sinna kynsmanna til Íslands. Hann nam Víðidal. Annar son Auðunar hét Þorgrímur hærukollur. Hann var faðir Ásmundar, föður Grettis.

Ásgeir æðikollur átti fimm börn. Son hans hét Auðun faðir Ásgeirs, föður Auðunar, föður Egils er átti Úlfeiði dóttur Eyjólfs hins halta. Þeirra son var Eyjólfur er veginn var á alþingi. Annar son Ásgeirs hét Þorvaldur. Hans dóttir var Dalla er átti Ísleifur biskup. Þeirra son var Gissur biskup. Hinn þriðji son Ásgeirs hét Kálfur. Allir voru synir Ásgeirs vænlegir menn. Kálfur Ásgeirsson var þann tíma í förum og þótti hinn nýsti maður.

Dóttir Ásgeirs hét Þuríður. Hún var gift Þorkeli kugga syni Þórðar gellis. Þeirra son var Þorsteinn. Önnur dóttir Ásgeirs hét Hrefna. Hún var vænst kvenna norður þar í sveitum og vel vinsæl. Ásgeir var mikill maður fyrir sér.

Það er sagt eitt sinn, að Kjartan Ólafsson byrjaði ferð sína suður til Borgarfjarðar. Ekki er getið um ferð hans fyrr en hann kom til Borgar. Þar bjó þá Þorsteinn Egilsson móðurbróðir hans. Bolli var í ferð með honum því að svo var ástúðigt með þeim fóstbræðrum að hvorgi þóttist nýta mega að þeir væru eigi ásamt. Þorsteinn tók við Kjartani með allri blíðu, kvaðst þökk kunna að hann væri þar lengur en skemur. Kjartan dvelst að Borg um hríð.

Þetta sumar stóð skip uppi í Gufuárósi. Það skip átti Kálfur Ásgeirsson. Hann hafði verið um veturinn á vist með Þorsteini Egilssyni. Kjartan segir Þorsteini í hljóði að það var mest erindi hans suður þangað að hann vildi kaupa skip hálft að Kálfi, "er mér á því hugur að fara utan" og spyr Þorstein hversu honum virðist Kálfur.

Þorsteinn kvaðst hyggja að hann væri góður drengur "er það vorkunn mikil frændi," segir Þorsteinn, "að þig fýsi að kanna annarra manna siðu. Mun þín ferð verða merkileg með nokkuru móti. Eiga frændur þínir mikið í hættu hversu þér tekst ferðin."

Kjartan kvað vel takast munu.

Síðan kaupir Kjartan skip hálft að Kálfi og gera helmingarfélag. Skal Kjartan koma til skips þá er tíu vikur eru af sumri. Gjöfum var Kjartan út leiddur frá Borg. Ríða þeir Bolli heim síðan. En er Ólafur frétti þessa ráðabreytni þá þótti honum Kjartan þessu hafa skjótt ráðið og kvaðst þó eigi bregða mundu.

Litlu síðar ríður Kjartan til Lauga og segir Guðrúnu utanferð sína.

Guðrún mælti: "Skjótt hefir þú þetta ráðið Kjartan."

Hefir hún þar um nokkur orð þau er Kjartan mátti skilja að Guðrún lét sér ógetið að þessu.

Kjartan mælti: "Lát þér eigi þetta mislíka. Eg skal gera annan hlut svo að þér þyki vel."

Guðrún mælti: "Entu þetta því að eg mun brátt yfir því lýsa."

Kjartan bað hana svo gera.

Guðrún mælti: "Þá vil eg fara utan með þér í sumar og hefir þú þá yfir bætt við mig þetta bráðræði því að ekki ann eg Íslandi."

"Það má eigi vera," segir Kjartan. "Bræður þínir eru óráðnir en faðir þinn gamall og eru þeir allri forsjá sviptir ef þú ferð af landi á brott og bíð mín þrjá vetur."

Guðrún kvaðst um það mundu engu heita og þótti sinn veg hvoru þeirra og skildu með því. Reið Kjartan heim.

Ólafur reið til þings um sumarið. Kjartan reið með föður sínum vestan úr Hjarðarholti og skildust í Norðurárdal. Þaðan reið Kjartan til skips og Bolli frændi hans var í för með honum. Tíu voru þeir íslenskir menn saman alls er í ferð voru með Kjartani og engi vildi skiljast við Kjartan fyrir ástar sakir. Ríður Kjartan til skips við þetta föruneyti. Kálfur Ásgeirsson fagnar þeim vel. Mikið fé höfðu þeir utan, Kjartan og Bolli. Halda þeir nú á búnaði sínum og þegar er byr gaf sigla þeir út eftir Borgarfirði léttan byr og góðan og síðan í haf. Þeim byrjaði vel, tóku Noreg norður við Þrándheim, lögðu inn til Agðaness og hittu þar menn að máli og spurðu tíðinda. Þeim var sagt að höfðingjaskipti var orðið í landinu. Var Hákon jarl frá fallinn en Ólafur konungur Tryggvason til kominn og hafði allur Noregur fallið í hans vald. Ólafur konungur bauð siðaskipti í Noregi. Gengu menn allmisjafnt undir það. Þeir Kjartan lögðu inn til Niðaróss skipi sínu.

Í þenna tíma voru margir menn íslenskir í Noregi, þeir er virðingamenn voru. Lágu þar fyrir bryggjunum þrjú skip er íslenskir menn áttu öll. Eitt skip átti Brandur hinn örvi son Vermundar Þorgrímssonar. Annað skip átti Hallfreður vandræðaskáld. Þriðja skip áttu bræður tveir. Hét annar Bjarni en annar Þórhallur. Þeir voru synir Breiðár-Skeggja austan úr Fljótshlíð. Þessir menn allir höfðu ætlað um sumarið út til Íslands en konungur hafði lagt farbann fyrir skip þessi öll því að þeir vildu eigi taka við sið þeim er hann bauð. Allir íslenskir menn fagna vel Kjartani en þó Brandur best því að þeir voru mjög kunnir áður. Báru nú Íslendingar saman ráð sín og kom það ásamt með þeim að níta sið þeim er konungur bauð og höfðu þessir allir samband þeir sem fyrr voru nefndir. Þeir Kjartan lögðu nú skipinu við bryggjur og ruddu skipið og stöfuðu fyrir fé sínu. Ólafur konungur var í bænum. Hann spyr skipkomu þessa og það með að þar munu þeir menn margir á skipi er mikilhæfir eru.

Það var um haustið einn góðan veðurdag að menn fóru úr bænum til sunds á ána Nið. Þeir Kjartan sjá þetta. Þá mælti Kjartan til sinna félaga að þeir mundu fara til sundsins að skemmta sér um daginn. Þeir gera svo. Einn maður lék þar miklu best. Þá spyr Kjartan Bolla ef hann vilji freista sunds við bæjarmanninn.

Bolli svarar: "Ekki ætla eg það mitt færi."

"Eigi veit eg hvar kapp þitt er nú komið," segir Kjartan, "og skal eg þá til."

Bolli svarar: "Það máttu gera ef þér líkar."

Kjartan fleygir sér nú út á ána og að þessum manni er best er sundfær og færir niður þegar og heldur niðri um hríð. Lætur Kjartan þenna upp. Og er þeir hafa eigi lengi uppi verið þá þrífur sá maður til Kjartans og keyrir hann niður og eru niðri ekki skemur en Kjartani þótti hóf að, koma enn upp. Engi höfðust þeir orð við. Hið þriðja sinn fara þeir niður og eru þeir þá miklu lengst niðri. Þykist Kjartan nú eigi skilja hversu sjá leikur mun fara og þykist Kjartan aldrei komið hafa í jafnrakkan stað fyrr. Þar kemur að lyktum að þeir koma upp og leggjast til lands.

Þá mælti bæjarmaðurinn: "Hver er þessi maður?"

Kjartan sagði nafn sitt.

Bæjarmaður mælti: "Þú ert sundfær vel eða ertu að öðrum íþróttum jafn vel búinn sem að þessi?"

Kjartan svarar og heldur seint: "Það var orð á þá er eg var á Íslandi að þar færu aðrar eftir. En nú er lítils um þessa vert."

Bæjarmaður mælti: "Það skiptir nokkuru við hvern þú hefir átt eða hví spyrð þú mig engis?"

Kjartan mælti: "Ekki hirði eg um nafn þitt."

Bæjarmaður segir: "Bæði er að þú ert gervilegur maður enda lætur þú allstórlega. En eigi því síður skaltu vita nafn mitt eða við hvern þú hefir sundið þreytt. Hér er Ólafur konungur Tryggvason."

Kjartan svarar engu og snýr þegar í brott skikkjulaus. Hann var í skarlatskyrtli rauðum. Konungur var þá mjög klæddur. Hann kallar á Kjartan og bað hann eigi svo skjótt fara. Kjartan víkur aftur og heldur seint. Þá tekur konungur af herðum sér skikkju góða og gaf Kjartani, kvað hann eigi skikkjulausan skyldu ganga til sinna manna. Kjartan þakkar konungi gjöfina og gengur til sinna manna og sýnir þeim skikkjuna. Ekki létu hans menn vel yfir þessu, þótti Kjartan mjög hafa gengið á konungs vald. Og er nú kyrrt.

Veðráttu gerði harða um haustið. Voru frost mikil og kuldar. Heiðnir menn segja það eigi undarlegt að veðrátta léti illa: "Geldur að nýbreytni konungs og þessa hins nýja siðar er goðin hafa reiðst."

Íslendingar voru allir saman um veturinn í bænum. Var Kjartan mjög fyrir þeim. Veðrátta batnar og komu menn fjölmennt þá til bæjarins að orðsending Ólafs konungs. Margir menn höfðu við kristni tekið í Þrándheimi en hinir voru þó miklu fleiri er í móti voru.

Einnhvern dag átti konungur þing í bænum út á Eyrum og talaði trú fyrir mönnum, langt erindi og snjallt. Þrændir höfðu her manns og buðu konungi bardaga í mót. Konungur kvað þá vita skyldu að hann þóttist átt hafa við meira ofurefli en berjast þar við þorpara í Þrándheimi. Skaut þá bóndum skelk í bringu og lögðu allt á konungs vald og var margt fólk þá skírt. En síðan var slitið þinginu.

Þetta sama kveld sendir konungur menn til herbergis Íslendinga og bað þá verða vísa hvað þeir töluðu. Þeir gera svo. Var þar inn að heyra glaumur mikill.

Þá tók Kjartan til orða og mælti til Bolla: "Hversu fús ertu frændi að taka við trú þeirri er konungur býður?"

"Ekki er eg þess fús," svarar Bolli, "því að mér líst siður þeirra veiklegur mjög."

Kjartan spyr: "Þótti yður konungurinn í engum hótum hafa við þá er eigi vildu undir ganga hans vilja?"

Bolli svarar: "Að vísu þótti oss konungur ganga úr skugga berlega um það að þeir mundu miklum afarkostum mæta af honum."

"Engis manns nauðungarmaður vil eg vera," segir Kjartan, "meðan eg má upp standa og vopnum valda. Þykir mér það og lítilmannlegt að vera tekinn sem lamb úr stekk eða melrakki úr gildru. Þykir mér hinn kostur miklu betri ef maður skal þó deyja að vinna það nokkuð áður er lengi sé uppi haft síðan."

Bolli spyr: "Hvað viltu gera?"

"Ekki mun eg því leyna," segir Kjartan, "brenna konunginn inni."

"Ekki kalla eg þetta lítilmannlegt," segir Bolli, "en eigi mun þetta framgengt verða að því er eg hygg. Mun konungur vera giftudrjúgur og hamingjumikill. Hann hefir og örugg varðhöld dag og nótt."

Kjartan kvað áræðið flestum bila þótt allgóðir karlmenn væru. Bolli kvað það vant að sjá hverjum hugar þyrfti að frýja. En margir tóku undir að þetta væri þarfleysutal. Og er konungsmenn höfðu þessa varir orðið þá fóru þeir í brott og segja konungi þetta tal allt.

Um morguninn eftir vill konungur þing hafa. Er nú til stefnt öllum íslenskum mönnum. Og er þingið var sett þá stóð konungur upp og þakkaði mönnum þangaðkomu, þeim er hans vinir vildu vera og við trú höfðu tekið. Hann heimti til tals við sig Íslendinga. Konungur spyr ef þeir vildu skírn taka. Þeir ræma það lítt. Konungur segir að þeir mundu þann kost velja sér til handa er þeim gegndi verr "eða hverjum yðrum þótti það ráðlegast að brenna mig inni?"

Þá svarar Kjartan: "Það munuð þér ætla að sá muni eigi einurð til hafa við að ganga er það hefir mælt. En hér máttu þann sjá."

"Sjá má eg þig," segir konungur, "og eigi smáráðan. En eigi mun þér þess auðið verða að standa yfir höfuðsvörðum mínum og ærna hefir þú sök til þess þótt þú heitaðist eigi við fleiri konunga inni að brenna fyrir þá sök er þér væri hið betra kennt. En fyrir það er eg vissi eigi hvort hugur fylgdi máli þínu en drengilega við gengið þá skal þig eigi af lífi taka fyrir þessa sök. Kann og vera að þú haldir því betur trúna sem þú mælir meir í móti henni en aðrir. Kann eg og það að skilja að það mun skipshöfnum skipta að þann dag munu við trú taka er þú lætur ónauðigur skírast. Þykir mér og á því líkindi að frændur yðrir og vinir muni mjög á það hlýða hvað þér talið fyrir þeim er þér komið út til Íslands. Er það og nær mínu hugboði að þú Kjartan hafir betra sið er þú siglir af Noregi en þá er þú komst hingað. Farið nú í friði og í griðum hvert er þér viljið af þessum fundi. Skal eigi pynda yður til kristni að sinni því að guð mælir svo að hann vill að engi komi nauðigur til hans."

Var góður rómur ger að máli konungs og þó mest af kristnum mönnum. En heiðnir menn mátu við Kjartan að hann skyldi svara sem hann vildi.

Þá mælti Kjartan: "Þakka viljum vér yður konungur er þér gefið oss góðan frið og þannig máttu oss mest teygja að taka við trúnni að gefa oss upp stórsakir en mælir til alls í blíðu þar sem þér hafið þann dag allt ráð vort í hendi er þér viljið. Og það ætla eg mér að taka því aðeins við trú í Noregi að eg meti lítils Þór hinn næsta vetur er eg kem til Íslands."

Þá segir konungur og brosti að: "Það sér á yfirbragði Kjartans að hann þykist eiga meira traust undir afli sínu og vopnum heldur en þar sem er Þór og Óðinn."

Síðan var slitið þinginu.

Margir menn eggjuðu konung er stund var í milli að nauðga þeim Kjartani til trúarinnar og þótti óráðlegt að hafa svo marga heiðna menn nær sér. Konungur svarar reiðulega, kvaðst það hyggja að margir mundu þeir kristnir er eigi mundu þeir jafnháttagóðir sem Kjartan eða sveit hans "og skal slíkra manna lengi bíða."

Konungur lætur margt nytsamlegt vinna þann vetur. Lætur hann kirkju gera og auka mjög kaupstaðinn. Sú kirkja var ger að jólum. Þá mælti Kjartan að þeir mundu ganga svo nær kirkju að þeir mættu sjá atferði siðar þess er kristnir menn höfðu. Tóku margir undir og sögðu það vera mundu mikla skemmtan. Gengur Kjartan nú með sína sveit og Bolli. Þar er og Hallfreður í för og margt manna af Íslendingum. Konungur talaði trú fyrir mönnum, bæði langt erindi og snjallt, og gerðu kristnir menn góðan róm að hans máli. En er þeir Kjartan voru gengnir í herbergi sín tekst umræða mikil hvernig þeim hefði á litist konunginn nú er kristnir menn kalla næst hinni mestu hátíð "því að konungur sagði svo að vér máttum heyra að sá höfðingi hafi í nótt borinn verið er vér skulum nú á trúa ef vér gerum eftir því sem konungur býður oss."

Kjartan segir: "Svo leist mér vel á konung hið fyrsta sinn er eg sá hann að eg fékk það þegar skilt að hann var hinn mesti ágætismaður og það hefir haldist jafnan síðan er eg hefi hann á mannfundum séð. En miklu best leist mér þó í dag á hann og öll ætla eg oss þar við liggja vor málskipti að vér trúum þann vera sannan guð sem konungur býður og fyrir engan mun má konungi nú tíðara til vera að eg taki við trúnni en mér er að láta skírast og það eina dvelur er eg geng nú eigi þegar á konungs fund er framorðið er dags því að nú mun konungur yfir borðum vera en sá dagur mun dveljast er vér sveitungar látum allir skírast."

Bolli tók vel undir þetta og bað Kjartan einn ráða þeirra máli. Viðræðu þeirra Kjartans hafði konungur fyrri spurt en borðin væru í brottu því að hann átti trúnað í hvers þeirra herbergi hinna heiðnu manna.

Konungur verður allglaður við þetta og mælti: "Sannað hefir Kjartan orðskviðinn, að hátíðir eru til heilla bestar."

Og þegar um morguninn snemma er konungur gekk til kirkju mætti Kjartan honum á strætinu með mikilli sveit manna. Kjartan kvaddi konung með mikilli blíðu og kvaðst eiga skyld erindi við hann. Konungur tók vel kveðju hans og kvaðst hafa spurt af hið ljósasta um hans erindi "og mun þér þetta mál auðsótt."

Kjartan bað þá ekki dvala við að leita að vatninu og kvað þó mikils mundu við þurfa.

Konungur svarar og brosti við: "Já Kjartan," segir hann, "eigi mundi okkur hér um harðfæri skilja þótt þú værir nokkuru kaupdýrri."

Síðan voru þeir Kjartan og Bolli skírðir og öll skipshöfn þeirra og fjöldi annarra manna. Þetta var annan dag jóla fyrir tíðir. Síðan bauð konungur Kjartani í jólaboð sitt og svo Bolla frænda hans. Það er sögn flestra manna að Kjartan hafi þann dag gerst handgenginn Ólafi konungi er hann var færður úr hvítavoðum og þeir Bolli báðir. Hallfreður var eigi skírður þann dag því að hann skildi það til að konungur sjálfur skyldi halda honum undir skírn. Konungur lagði það til annan dag eftir.

Kjartan og Bolli voru með Ólafi konungi það er eftir var vetrarins. Konungur mat Kjartan umfram alla menn fyrir sakir ættar sinnar og atgervi og er það alsagt að Kjartan væri þar svo vinsæll að hann átti sér engan öfundarmann innan hirðar. Var það og allra manna mál að engi hefði slíkur maður komið af Íslandi sem Kjartan. Bolli var og hinn vaskasti maður og metinn vel af góðum mönnum. Líður nú vetur sjá. Og er vorar búast menn ferða sinna, svo hver sem ætlaði.