Fóstbræðra saga

Svo er sagt að Þorgeir væri lítill kvennamaður. Sagði hann það vera svívirðing síns krafts að hokra að konum. Sjaldan hló hann. Óblíður var hann hversdaglega við alþýðu. Mikill var hann vexti og drengilegur í ásjónu, rammur að afli. Þorgeir átti exi breiða, stundar mikla sköfnungsexi. Hún var snarpegg og hvöss og fékk mörgum manni exin náttverð. Hann átti og mikið fjaðurspjót. Það var með hörðum oddi og hvössum eggjum, mikill falurinn og digurt skaft. Í þann tíð var á Íslandi sverð ótíð mönnum til vopnabúnings.

Nú er Þorgeir spurði víg föður síns þá fór hann á Reykjahóla til Þorgils og sagði honum að hann vildi fara suður í Borgarfjörð að hitta móður sína og bað að hann skyldi fá honum flutning yfir Breiðafjörð. Þorgils gerði sem hann bað. Nú fer hann suður í Borgarfjörð og er ekki getið um náttstaði hans. Færðir voru góðar og snælaust í héraðinu. Vötnin lágu öll. Og er hann kom suður yfir Hvítá þá lagði hann leið sína til Skeljabrekku. Veður var þykkt og hlætt, myrkt úti bæði fyrir veðurs sakir og nætur. Þorgeir kom til Skeljabrekku síð um aftan og er hann kom á bæinn þá voru dyr aftur loknar og menn nýkomnir í stofu frá eldi. Ljós brann í stofunni. Þorgeir drap á dyr.

Jöður tók til orða: "Á dyr er drepið. Gangið út nokkur sveina."

Þá sá út húskarl einn og sér mann úti fyrir dyrunum standa með vopnum og spyr hver hann væri.

Hann svarar: "Vigfús heiti eg."

Húskarlinn mælti: "Gakk inn þú. Heimul mun þér gisting."

Þorgeir segir: "Eigi þigg eg gisting að þrælum. Mæl þú að Jöður gangi út."

Húskarl gengur inn er Þorgeir stóð úti.

Bóndi spurði húskarl er hann kom í stofu: "Hver kom maður úti?"

Húskarl svarar: "Veit eg að síður hver hann er að eg ætla að hann viti eigi sjálfur."

Jöður segir: "Hvað bauðst þú honum hér gisting?"

Hann svarar: "Bauð eg."

Jöður mælti: "Hverju svaraði hann?"

"Eigi lést hann vilja þiggja gistingarboð að þrælum. Bað hann þig út koma."

Jöður tók spjót í hönd sér og setti hjálm á höfuð sér og gengur út í dyr og tveir húskarlar með honum, sér mann standa fyrir dyrum og snýr spjótinu og setti spjótsoddinn í þröskuldinn. Hann spurði hver hinn komni maður væri.

Sá sagði: "Eg heiti Þorgeir."

Jöður segir: "Hver Þorgeir ertu?"

"Eg er Hávarsson."

Jöður mælti: "Hvert er erindi þitt hingað?"

Hann sagði: "Eigi veit eg hvað til tíðinda verður en eftir vil eg leita ef þér viljið nokkuru bæta víg það er þú vóst Hávar föður minn."

Jöður mælti: "Eigi veit eg hvort þú hefir það spurt að eg hefi mörg víg vegið og eg hefi ekki bætt."

"Ókunnigt er mér það," segir Þorgeir. "En hvað sem um það er þá kemur þetta til mín að leita eftir þessum vígsbótum því að mér er nær hoggið."

Jöður segir: "Eigi er mér allfjarri skapi að minnast þín í nokkuru. En fyrir því mun eg eigi þetta víg bæta þér Þorgeir að þá þykir öðrum skylt að eg bæti fleiri víg."

Þorgeir svarar: "Þér munuð ráða hvern sóma þér viljið gera en vér munum ráða þykkju vorri."

Nú ræddust þeir þessi orð við og stóð Þorgeir eigi allnær dyrunum. Hann hefir spjót í hægri hendi og sneri fram oddinum en exi í vinstri hendi. Jöður og hans menn áttu dimmt út að sjá þar sem þeir voru frá ljósi komnir en Þorgeiri var nokkuru hægra að sjá þá sem stóðu í dyrunum. Nú er þá varir síst þá gengur Þorgeir að dyrunum og lagði spjóti á honum miðjum og þegar í gegnum hann svo að hann féll í dyrnar inn í fang þeim fylgdarmönnum sínum.

Þorgeir snýr í brott þegar í náttmyrkrinu en húskarlar Jöðurs stamba honum. Þá var Þorgeir fimmtán vetra gamall er víg þetta varð sem Þormóður kvað í erfidrápu Þorgeirs:

Starf hófst upp þá er arfa
auðveitir lét dauðan,
hestrennir var hlunna
hugsnjallr, Klæings falla.
Efnd tókst Hávars hefndar
hafstóðs þá var Móði,
hann varð happ að vinna
hvettr, fimmtían vetra.

Þorgeir fór um nóttina og nam eigi fyrr staðar en á Hávarsstöðum. Hann drap þar á dyr og var seint til hurðar gengið. Þórelfur kvaddi til húskarl einn út að ganga.

Hann vaknar og gnýr fast augun og lætur illa við upp að standa og mælti: "Eigi veit eg að nauðsyn sé út að ganga þótt menn fari um nætur."

Þórelfur mælti: "Sá einn mun um nætur fara í miklu myrkri að nauðsyn mun á þykja."

"Eigi veit eg það," segir húskarl og rís upp og heldur seint og gengur til hurðar og sér mann úti fyrir dyrum í náttmyrkri og heilsar honum eigi, snýr inn aftur til rekkju sinnar og leggst niður og breiðir á sig klæði sín. Þorgeir gengur inn og lýkur aftur hurðina eftir sér og snýr til stofu.

Þórelfur tók til orða: "Hver kom maður?"

Húskarl svarar: "Það er bæði að eg veit eigi hver hann er enda þykir mér ekki undir."

Hún mælti: "Óforvitinn maður ertu."

Hún mælti þá við griðkonu eina: "Rís upp þú og gakk til stofu og vit hver maður sá er að þangað gekk."

Griðkona reis upp og gekk til stofu og lýkur upp hurðinni lítt að og spyr að hvort nokkuð sé manna í stofunni.

Henni var sagt: "Hér er maður víst."

Hún spyr hver hann væri.

Hann svarar: "Þorgeir heiti eg."

Hún lýkur aftur hurðina og gekk í skála.

Þórelfur mælti: "Hver kom maður?"

Hún svarar: "Það ætla eg að kominn sé Þorgeir son þinn."

Þórelfur rís þá upp og kveikir ljós, gengur til stofunnar og fagnar vel syni sínum, spyr tíðinda.

Þorgeir segir: "Áverki nokkur gerðist í kveld að Skeljabrekku."

Þórelfur spyr: "Hverjir áttu hlut í því?"

Þorgeir svarar: "Eigi má eg það af mér bera."

Þórelfur segir: "Hversu mikill áverki var það?"

Þorgeir svarar: "Eigi ætla eg að þar muni umbanda þurfa er hann fékk af mér. Það sá eg á spjóti mínu að út mundi tekið hafa í gegnum hann og féll hann á bak aftur í fang fylgdarmönnum sínum."

Þórelfur mælti þá með glöðu brjósti: "Óbernslegt bragð var það og njóttu heill handa, son minn. En hví lögðu þeir eigi eftir þér, fylgdarmenn hans?"

Þorgeir svarar: "Fengin voru þeim í fyrstu önnur verkaefni en brátt fal sýn meðal vor fyrir myrkurs sakir."

Þórelfur segir: "Svo má vera."

Þá var settur náttverður fyrir Þorgeir og er hann var mettur þá mælti Þórelfur: "Það sýnist mér ráð að þú leggist niður til svefns en rís upp ofanverða nátt og stíg þá á bak hesti þínum og ríð vestur til Breiðafjarðar. Húskarlar mínir skulu fylgja þér svo langt sem þú vilt. Hér munu menn koma á morgun að leita þín og höfum vér eigi ríki til að halda þig fyrir fjölmenni. Vötn mun og skjótt leysa ef þeyrinn helst og er þá verra að fara ef þau leysir. Hefir þú nú unnið það hér er mest nauðsyn bar til. Berðu Þorgilsi frænda mínum orð til þess að hann taki mér nokkurn ráðstafa vestur þar hjá sér. Eg mun selja jarðir mínar hér. Vil eg ráðast þangað í átthaga minn."

Þorgeir gerði sem móðir hans gaf ráð til, lagðist til svefns og reis upp ofanverða nótt og reið eftir það í brott. Og er eigi getið um hans ferð fyrr en hann kom vestur í Breiðafjörð, fékk sér þar skip og fór á því vestur á Reykjanes og segir þar víg Jöðurs.

Sýndist öllum mönnum þeim er heyrðu þessa tíðindasögn sjá atburður undarlegur orðinn að einn ungur maður skyldi orðið hafa að bana svo harðfengum héraðshöfðingja og svo miklum kappa sem Jöður var. En þó var eigi undarlegt því að hinn hæsti höfuðsmiður hafði skapað og gefið í brjóst Þorgeiri svo öruggt hjarta og hart að hann hræddist ekki og hann var svo öruggur í öllum mannraunum sem hið óarga dýr. Og af því að allir góðir hlutir eru af guði gervir þá er öruggleikur af guði ger og gefinn í brjóst hvötum drengjum og þar með sjálfræði að hafa til þess er þeir vilja, góðs eða ills, því að Kristur hefur kristna menn sonu sína gert en eigi þræla en það mun hann hverjum gjalda sem til vinnur.

Þorgeir hafðist þá við ýmist á Reykjahólum eða vestur í Ísafirði. Um vorið eftir þessi tíðindi réðst Þórelfur vestur á Reykjanes með allt fé sitt. Það sumar var sæst á víg þeirra Hávars og Jöðurs. Þorgeir var þá löngum með Bersa. Voru þeir Þormóður hinir bestu vinir, fengu sér einn ferjustút og réðust til þess skips sjö menn aðrir með þeim, létu reiða yfir um sumarið í ýmsa staði og voru miðlungi vinsælir.

Ingólfur hét maður er bjó í Jökulsfjörðum. Hann var kallaður Ingólfur sviðinn. Sá bær var kallaður á Sviðinsstöðum er hann bjó á. Þorbrandur hét son hans. Hann var garpur mikill og ódæll og óvinsæll. Þeir feðgar báðir voru ójafnaðarmenn miklir, tóku jafnan annarra manna fé með kúgan eða ránum. Þeir voru báðir þingmenn Vermundar og hélt hann mjög hendi yfir þeim því að þeir gáfu honum jafnan góðar gjafir. Og var þeim því eigi skjótt hefndur sinn ofsi, sá er þeir höfðu við marga menn, að eiður Vermundar stóð fyrir þeim.

Sigurfljóð hét kona og var ekkja og bjó í Jökulsfjörðum. Hún var vitur og vinsæl og var mörgum manni mikill gagnsmaður. Fjörður var í milli byggða þeirra Sigurfljóðar og Ingólfs og bar hún í mörgum hlutum stór vandræði fyrir þeim.

Þorgeir og Þormóður bjuggust til ferðar norður á Strandir og fara að föngum. Og er þeir voru búnir þá lagði á fyrir þeim andviðri og gaf þeim eigi lægi út úr firðinum. Höfðu margir menn af þeim um sumarið mikil óhægindi.

Og er komið var að vetri þá rann á byr og tóku þeir þá til segls og sigldu út úr Ísafirði gott veður og lítið. Skip gekk lítið fyrir veðurs sakir og er þeir höfðu siglt um stund þá tók veðrið að þykkna og því næst að drífa. Og er þeir voru komnir fyrir Jökulsfjörðu þá kom veður í móti þeim hvasst og kalt með fjúki og frosti. Vissu þeir þá eigi hvert þeir fóru. Gerðist þá myrkvi mikill bæði af nótt og fjúki. Sneru nú forviðris skipinu og fengu stór áföll, urðu allir alvotir og fraus að þeim klæðin. Reyndu Ránar dætur drengina og buðu þeim sín faðmlög. Komu að lyktum í fjörð einn, héldu þar inn eftir og í fjarðarbotninum voru naust og þar skip inni. Þar settu þeir skip sitt og bjuggu um og ganga á land síðan og leita bæjar nokkurs, finna um síðir bæ einn lítinn, drepa þar á dyr og gengur þar út karlmaður og heilsar þeim, biður þá inn ganga er úti voru í illu veðri og ganga þeir til stofu og brann þar ljós. Skipa þeir annan bekk. Þeim var heilsað. Þá spyr ein kona hver fyrirmaður væri þeirra er komnir voru.

Henni var sagt að komnir voru Þorgeir og Þormóður "eða hver spyr að því?" sögðu þeir.

Þeim var sagt að Sigurfljóð húsfreyja spurði að því. "Heyrt hefi eg ykkar getið," segir hún, "en eigi hefi eg séð ykkur fyrr. En hvort hafið þið verið veðursælir í dag eða vinsælir?"

Þeir sögðu: "Margir menn munu það mæla að það sé mjög líkt og mun þó skipta nokkuru hverjir um ræða."

Sigurfljóð svarar: "Vera má að það sé."