Grettis saga

Hafliði hét maður er bjó á Reyðarfelli á Hvítársíðu. Hann var siglingamaður og átti skip í förum. Það stóð uppi í Hvítá. Sá maður var á skipi með honum er Bárður hét. Hann átti konu unga og fríða.

Ásmundur sendi mann til Hafliða að hann skyldi taka við Gretti og sjá um með honum. Hafliði kvað sér sagt að maðurinn væri vanstilltur en fyrir sakir vináttu þeirra Ásmundar tók hann við Gretti. Bjóst hann þá til utanferðar. Engin vildi Ásmundur fararefni fá honum utan hafnest og lítið af vaðmálum. Grettir bað hann fá sér vopn nokkuð.

Ásmundur segir: "Ekki hefir þú mér hlýðinn verið. Veit eg og eigi hvað þú munir það með vopnum vinna er þarft er. Mun eg og þau ekki til láta."

Grettir mælti: "Þá er eigi það að launa sem eigi er gert."

Síðan skildu þeir feðgar með litlum kærleikum. Margir báðu hann vel fara en fáir aftur koma.

Móðir hans fylgdi honum á leið. Og áður þau skildu mælti hún svo: "Eigi ertu svo af garði ger frændi sem eg vildi svo vel borinn maður sem þú ert. Þykir mér það mest á skorta að þú hefir ekki vopn það er neytt sé en mér segir svo hugur um að þú munir þeirra við þurfa."

Hún tók þá undan skikkju sinni sverð búið. Það var allgóður gripur.

Hún mælti þá: "Sverð þetta átti Jökull föðurfaðir minn og hinir fyrri Vatnsdælir og var þeim sigursælt. Vil eg nú gefa þér sverðið og njót vel."

Grettir þakkaði henni vel gjöfina og kvað sér þetta betra þykja en aðrir fémunir þótt meiri væru. Síðan fór hann veg sinn en Ásdís bað honum margra hluta.

Grettir reið suður um heiði og létti eigi fyrr en hann kom suður yfir heiði. Hafliði tók vel við honum. Fann hann Gretti og spurði að fararefnum hans.

Grettir kvað vísu:

Hygg eg að heiman byggi
heldr auðigir snauðan,
blakkþollr byrjar skikkju,
beiðendr móins leiðar.
Enn réð orðskvið sanna
auðnorn við mig fornan
ern, að best er barni,
benskóðs fyr gjöf, móðir.

Hafliði kvað það sýnt að henni var mest um hann hugað.
Létu þeir í haf þegar þeir voru búnir og byr gaf. Og er þeir komu út yfir grunn öll undu þeir segl. Grettir gerði sér gróf undir bátinum og vildi þaðan hvergi hræra sig, hvorki til austra né að segli að vinna, og ekki starfa það sem hann átti að skipi að gera til jafnaðar við aðra menn. Eigi vildi hann og kaupa af sér.

Þeir sigldu suður um Reykjarnes og svo suður fyrir land. Og er landið var horfið fengu þeir rétt mikinn. Skipið var heldur lekt og þoldi illa réttinn. Fengu þeir vos mikið. Grettir lét þá fjúka í kviðlinga. Það líkaði mönnum stórilla.

Einn dag var það að veður var bæði hvasst og kalt. Þá kölluðu sveinar, báðu Gretti nú duga "því að oss kólnar á klónum."

Grettir leit upp og mælti:

Happ er það ef hér skal kroppna
hver fingr á kyrpingum.
Ekki fengu þeir af honum starfann en líkaði nú verr en áður og kváðu hann skyldu taka gjöld á sjálfum sér fyrir níð sitt og lögleysu þá er hann gerði.

"Þykir þér betra," sögðu þeir, "að klappa um kviðinn á konu Bárðar stýrimanns en að gera skyldu þína á skipi og slíkt er óþolanda."

Veðrið gekk upp að eins. Stóðu þeir þá í austri svo að dægrum skipti. Þeir heituðust þá við Gretti.

Og er Hafliði heyrði þetta gekk hann þar að er Grettir lá og mælti: "Eigi þykir mér samkeypi yðvart kaupmanna gott. Þú gerir þeim ólög en níðir þá á svo gert ofan en þeir heitast að steypa þér fyrir borð. Nú er slíkt ótiltækilegt."

"Því munu þeir eigi ráða tiltektum sínum?" kvað Grettir, "en það vildi eg að eftir dveldist einn eða tveir hjá mér áður en eg gangi fyrir borð."

"Slíkt er ógeranda," sagði Hafliði. "Mun oss aldrei vel gefa ef þér berist þetta fyrir. Mun eg leggja ráð til með þér."

"Hvert er það?" sagði Grettir.

"Þeir finna að við þig að þú níðir þá. Nú vil eg," sagði Hafliði, "að þú kveðir til mín nokkra níðvísu og má vera að þeir umberi betur við þig."

"Aldrei kveð eg til þín," sagði Grettir, "utan gott. Geri eg þig ekki líkan kyrpingum."

Hafliði mælti: "Kveða má svo að fegri sé vísan ef grafin er þótt fyrst sé eigi allfögur."

"Þetta hefi eg og nægst til," sagði Grettir.

Hafliði fór til þeirra skipverja og mælti: "Mikið er erfiði yðvart og von að yður líki illa við Gretti."

"Verri þykja oss kviðlingar hans en hvetvetna annað," segja þeir.

Hafliði mælti þá hátt: "Hann mun og illa af því fara um síðir."

En er Grettir heyrir Hafliða ámæla sér kvað Grettir vísu:

Annað var þá er inni
át Hafliði drafla,
hann þóttist þá heima,
hvellr að Reyðarfelli.
Nú dagverðar darra
dóms skreytandi neytir
tvisvar Tveggja nesja
takhreins degi einum.

Kaupmönnum þótti allilla og sögðu að hann skyldi eigi til einskis gera að níða Hafliða bónda.

Hafliði mælti þá: "Nóga hefir Grettir verðleika til þess þótt þér gerðuð honum nokkra smán en eigi vil eg hafa sæmd mína í veði til móts við illgirni hans og forsjáleysi. Nú munum vér þessa ekki að sinni hefna meðan vér erum í svo miklum háska staddir en minnist þessa þá er þér komið á land ef yður líkar."

Þeir segja: "Mun oss eigi mega sem þér? Hvað mun oss heldur bíta níð en þig?"

Hafliði bað þá svo gera. Þaðan frá vönduðu skipmenn miklu miður um kviðlinga en áður. Þeir höfðu harða útivist og langa. Komu þá lekar að skipinu. Tóku menn þá að lýjast mjög á erfiði.

Stýrimannskona sú hin unga var því jafnan vön að sauma að höndum Gretti og höfðu skipverjar það mjög í fleymingi við hann.

Hafliði gekk þar til er Grettir lá og kvað vísu:

Stattu upp úr gróf, Grettir,
grefr knörr hola vörru.
Minnstu á mál við svanna
meginkátr hinn glaðláta.
Fast hefir hrund að höndum,
hör-Nauma, þér saumað.
Skorð vill að vel verðir
viðr meðan land er niðri.

Grettir stóð skjótt upp og kvað:

Stöndum upp þó að undir
alltíðum skip ríði.
Veit eg að víf mun láta
verr ef eg ligg á knerri.
Því mun öllungis illa
aldygg kona hyggja
hvít ef hér skal láta
hvert sinn fyr mig vinna.

Síðan hljóp hann aftur til þar er þeir voru að austrinum og spurði hvað þeir vildu að hann gerði. Þeir sögðu hann lítið gott gera mundu.

Hann segir: "Munur er að mannsliði."

Hafliði bað þá eigi neita liði hans "má vera að hann þykist leysa sínar hendur ef hann býður lið sitt."

Þá var ekki dæluaustur á hafskipum. Kölluðu menn það byttuaustur eða stampaustur. Hann var bæði vossamur og erfiður. Skyldi þar hafa byttur tvær. Fór þá önnur niður er önnur fór upp. Sveinar báðu að Grettir skyldi sökkva byttunum, kváðu nú reyna skyldu hvað hann mætti. Hann segir að lítil raun mundi best um það. Fer hann þá niður og sökkti byttunum og voru þá fengnir til tveir að ausa móts við hann. Héldust þeir eigi lengi við áður þeir voru yfirkomnir af mæði. Þá gengu til fjórir og allt á sömu leið. Svo segja sumir menn að átta jusu þeir við hann áður en lauk. Var þá og upp ausið skipið. Þaðan af skiptist mjög um orðalag kaupmanna við Gretti því að þeir sáu hvað hann átti undir sér fyrir afls sakir. Var hann og þaðan frá hinn fræknasti til liðs, hvers sem við þurfti.

Ber þá nú austur í haf. Lágu á myrkur mikil. Fundu þeir eigi fyrr eina nótt en þeir sigldu upp á sker skipinu svo að undan gekk undirhluturinn. Var þá hrundið bátnum og fluttar af konur og allt það er laust var. Þar var hólmur lítil skammt frá þeim og færðu þangað föng sín sem þeir komust við um nóttina.

En er lýsa tók áttu þeir um að tala hvar þeir voru komnir. Kenndust þeir þá við sem áður höfðu farið milli landa að þeir voru komnir að Sunnmæri í Noregi. Þar var ein ey skammt frá þeim til meginlands er heitir Háramarsey. Þar var byggð mikil í eyjunni. Þar var og lends manns ból.