Fóstbræðra saga

12. kafli

Nú er að segja frá Þorgeiri Hávarssyni, hirðmanni Ólafs konungs. Það var eitthvert sumar er hann kom skipi sínu í Hvítá og hélt því upp í Norðurá og setti þar upp um haustið í þann stað er nú er kallað Þorgeirshróf Hann fór um veturinn til vistar vestur á Reykjahóla og var þann vetur með frændum sínum, selur þar varning sinn, fór um vorið snemmendis suður til Borgarfjarðar og býr skip sitt til brottferðar.

Litlu fyrir þing fer hann vestur á Reykjahóla eftir vöru þeirri er þar var saman dregin er hann hafði tekið fyrir varning sinn þann er hann hafði selt um veturinn. Hann flutti vöruna til Skógarstrandar og fær sér hesta, fer suður til Borgarfjarðar og einn maður með honum sá er reið leiðina fyrir og hafði hest í togi. Þorgeir reið eftir og rak nokkura klyfjahesta. Hann reið með skjöld og hafði spjót og exi. Fara nú við svo búið.

Sá maður bjó á Hvítstöðum er Snorri hét. Hann var kallaður Hækils- Snorri. Hann var mikill maður vexti og sterkur og vænn yfirlits og grimmlegur í ásjónu, óvinsæll og nasbráður, heiftúðigur í skaplyndi. Helgi hét son Snorra. Hann var þá á ungum aldri er þessir atburðir gerðust. Mannahúsin voru þá neðar í tungunni en nú eru og var bærinn kallaður á Mel. Lambahús mikið stóð vestur í túnið þar sem nú heita Snorratóftir.

Þorgeir og hans förunautur fóru þar hjá garði. Förunautur Þorgeirs ríður fram um bæinn en klyfjahestarnir, þeir er Þorgeir rak, hljópu í túnið. Snorri kemur út í því er Þorgeir elti klyfjahestana og vill taka þá úr túninu. Hestunum þótti gott að bíta og nam þá annar staðar er hann rak annan.

Snorri gengur inn og tekur eitt mikið krókaspjót, gengur bölvandi og blótar hestunum og svo Þorgeiri, ber hestana með spjótinu og særir. Sýnist Þorgeiri eigi örvænt að Snorri bani hestunum. Hann hleypur nú af baki og hefir skjöldinn fyrir sér. Exinni heldur hann með skildinum í vinstri hendi. Spjót hefir hann í hendi og sækir þá að Snorra. Hann hörfar þá undan um völlinn til lambhússins og verst með spjótinu. Tveir húskarlar Snorra sáu að hann hljóp út reiður með spjót sitt. Tekur sína exi hvor þeirra í hönd sér og fara til fulltings við Snorra. Þorgeir verst þeim með miklum mjúkleik en sækir að þeim með miklu afli og öruggleik sem hið óarga dýr. Húskarlarnir verða brátt sárir af Þorgeiri því að þeir höfðu skammskeftar öxar en Þorgeir lagði spjótinu hart og tíðum. Hrukku þeir Snorri inn í lambhúsið. Dyrnar voru lágar og þröngvar á húsinu og var illt þar inn að sækja eftir þeim. Þorgeir hleypur upp á húsið og rýfur til. Þar sem húsið raufaðist leggur Snorri spjótinu út í móti. Þorgeir verður sár af því nokkuð og þó lítt. Kastar Þorgeir þá spjótinu en tekur exina í hægri hönd. Sækir Snorri þá að Þorgeiri með hörðum hug þar sem húsið var rofið. En Þorgeir varðist með skildi og exi og leitar eigi annars en höggva spjót Snorra af skaftinu. Létti eigi þeim leik fyrr en Þorgeir hjó spjót Snorra af skaftinu. Og þegar jafnskjótt hljóp Þorgeir inn í húsið um glugg þann er á var rofinn með skjöld og exi og hjó þegar í höfuð Snorra svo hart að hann klýfur hausinn allan. Fær Snorri af því sári þegar bana. Þá snýr Þorgeir að húskörlum Snorra og sækir þá fimlega, hlífandi með skildi, höggvandi með exi þeirri er vön var að fá mörgum manni náttstaðar. Lauk svo þeirri atsókn að Þorgeir vó þá báða.

Eftir það gengur hann út og stígur á bak hesti sínum, ríður til dyra og hittir menn að máli, sagði að Hækil-Snorri vill hafa fund þeirra og mun bíða þeirra í lambhúsinu og ríður á brott eftir það til fundar við förunaut sinn. Hann hafði rekið klyfjahrossin úr túninu meðan þeir börðust. Fara þeir við svo búið til skips. Býr Þorgeir skip sitt og heldur því til Seleyrar, bíður þaðan byrjar og lætur í haf að búnu.

Þorgeir hefir skamma útivist. Byrjar honum vel og tekur Noreg og fer skjótt á fund Ólafs konungs og fær góðar viðtökur af konungi. Þessa atburðar getur Þormóður í Þorgeirsdrápu í þessu erindi:

Hús braut snarr til Snorra
sverðrjóðr og styr gerði,
hinn er heiftir manna,
Hækils sonar, rækir.
Varð eggjaðr þar þriggja
Þorgeir á hvöt meiri,
leygs hef eg slíkt frá sæki
sannspurt, bani manna.

Helgi, son Snorra, bjó lengi á Hvítstöðum. Var hann ólíkur föður sínum og svo frændum bæði yfirlits og svo í skapi. Hann færði hús sín þangað sem nú er bærinn. Hann átti það kenningarnafn að hann er kallaður Helgi hinn hvíti og var honum það eigi auknefni því að hann var vænn maður og vel hærður, hvítur á hárslit. Við hann er bærinn kenndur á Hvítstöðum. Helgi var vinsæll maður, góður búþegn við héraðsmenn og gagnsamur við alþýðu. Hann deildi um Gufufitjar við Þorstein Egilsson því að Þorsteinn vildi kaupa fitjarnar en Helgi vildi eigi selja.

Helgi fór einn vetur með húskörlum sínum á Gufufitjar. Hann ók heyjum sínum á öxnum sunnan um mýrarnar svo sem hann var vanur. Þorsteinn fór eftir þeim með húskarla sína. Þeirra fundur varð í eyjum þeim er Langeyjar heita, suður frá Hvítstöðum. Á þeim fundi börðust þeir Þorsteinn og Helgi. Í þeim bardaga varð Helgi sár mjög. Til þess fundar komu góðgjarnir menn þeir er vitað höfðu ferð hvorratveggju og skildu þá og sættust að því að Þorsteinn keypti fitjarnar en bætti Helga áverkann við góðra manna sann.
Hér er lýsing á kortinu...